115 çocuk, 115 hamile çocuk. Yeni seçilmiş CHP İstanbul il başkanının yarattığı tartışma sürerken 115 hamile çocuk haberini aldık… İstanbul’da bir kamu hastanesinde son beş ay içerisinde 115 hamile çocuğun tespiti sırasında yaşananlardan sonra nihayet basına yansıması ile öğrendik gerçekleri… 115 çocuk hamile olarak hastaneye gelmişti. 38 tanesinin 15 yaş altı olduğu, 15 yaş üstünün cinsel ilişki için rıza olmadığı takdirde adli makamlara bildirim zorunluluğu olduğu halde bildirim yapılmadığı iki görevli tarafından tutanak altına alınıp hastaneye bildirilmişti. Hastane yönetimi bildirime rağmen bir şey yapmaması üzerine savcılığa suç duyurusunda bulunulmuştu. Soruşturma iznini ise İstanbul Valiliği reddetmişti. Bu arada 115 hamile çocuğu ortaya çıkaran ve işin peşini bırakmayan görevli sürgün edilmişti.
115 hamile çocuk neden bildirilmedi, kim bildirmedi, bildirim yapması gerektiğini bilmiyor mu idi, bakanlık çalışanları hizmet içi eğitim konusunda yetersiz mi gibi sorulara yenileri eklenmişti. 115 çocuk nasıl hamile kalmıştı? Kaçı 15 yaş altı idi? 15 yaşını dolduranlarda hamile olmasındaki sebep ne idi? 18 yaş altı evli olmayan ancak hamile olan bir çocuk sağlık kuruluşuna geldiğinde görevlilerin ve hastane yönetiminin görev ve sorumlulukları nelerdir?
18 yaş altında herkesin çocuk olduğu önermesi gerek ulusal mevzuat gerekse taraf olduğumuz mevzuatta katidir. Ancak evlilik ile kişinin ergin kılınacağı ulusal mevzuatımızda düzenlenmiştir.17 yaşını dolduran ve özel bir durum olarak da 16 yaşını dolduran kadın ya da erkeğin mahkeme kararı vasıtasıyla evlenebileceğini öngörmektedir. Özel durumlar dâhil olmak üzere evlilik için 16 yaşını doldurmak durumunda mümkündür.
Yasal olarak evli olmayan 18 yaş altı kız çocuğunun hamile olduğu öğrenildiği takdirde ne yapılması gerekirdi?
Ceza Yasamız 278,279 ve 280. Maddelerde suçun öğrenilmesi durumunda ihbar yükümlülüğünü özellikli duruma göre düzenlemiştir. Ceza yasamızda suçun öğrenildiği halde bildirim yükümlülüğü olmasına rağmen bir kamu görevlisi neden bildirmez? Hastane yönetimi bildirim geldiği halde neden bir şey yapmaz? Valilik neden soruşturma izni vermez?
Basından öğrendiğimiz kadarı ile yetkililer konuyu 181 sayılı KHK 21. Madde a bendine atıfta bulunmuştur. Oysa ilgili KHK’nin ilgili maddesine baktığımızda ise şunu görmekteydik; ilgili KHK’nin 21. Maddesi 18 yaş altı gebelikle ilgili bir düzenlemesi yoktur. 18 yaş altı gebeliğin öğrenilmesi durumunda bakanlık personelinin görevi düzenlenmemiştir. Bakanlığın gerekçe gösterdiği 181 sayılı KHK’de Bakanlığın hukuk müşavirliği ilgili birimlerden hukuki konularda soru geldiğinde görüş bildirmesi gerekmekte olduğu yazılıdır.
Nitekim 30.12.2009 yılında 181 sayılı SAĞLIK BAKANLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME’nin 21 madde a bendindeki yetkiye dayanılarak Sağlık Bakanlığı Hukuk Müşavirliği 1. Hukuk Müşaviri imzası ile Ana Çocuk sağlığı ve Aile Planlanması Genel Müdürlüğünün bilgi isteyen yazısına istinaden “18 yaş altında resmi nikahı olmayan gebeler, kamu sağlık kurum ve kuruluşlarına başvurduklarında bu ayrımı yaparak 15 yaşını tamamlamamış olanların (rıza olsun veya olmasın) tamamının ve 15 yaşını tamamlamış olanlarda ise cebir, tehdit, hile veya iradeyi etkileyen herhangi bir emarenin varlığı mevcut ise adli mercilere bildirimi düşünülmüştür” cevabı yazısı mevcuttur. Bakanlık 15 yaş ayrımı yaparak 15 yaş altı gebe çocuk rıza olsun olmasın; 15 yaş üstü çocukta da resmi nikah olmadığı taktirde de cebir, tehdit, hile ya da irade sakatlayıcı bir durum halinde adli merci bildirimi yükümlülüğünü birimlerine iletmiştir. Hal böyle olduğu halde resmi evliliği olmayıp da 18 yaş altı çocukların gebeliği neden adli birimlere bildirilmemiştir?
Basına yansıyan bu olay üzerine salt cezai boyutta değil sosyal politikalar anlamında da çocuğun konumu tartışılması gerekmektedir. Ülkemizde çocuğa dair mevzuatımız da ulusal çocuk politikamızı, ulusal anlamda çocuk koruma yükümlülüklerime dair ayrıntılı düzenlemeler mevcuttur. Yine “Kadınlara Yönelik Şiddetin ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesine ve Bunlarla Mücadele Edilmesine Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi),CEDAW ve İhtiyari Protokol, Avrupa Sosyal Bildirgesi (,Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Avr.Kom. Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme, AİHM içtihatları çocuğa dair negatif ve pozitif yükümlülükler açısından önemli uluslararası düzenlemelerdendir.
Burada olay kız çocuklarının hamile olmasındaki sebeplerden önce suç olduğu halde kamu görevlilerinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi, bunun salt bir birim değil çoklu olarak arz etmesinin arkasındaki sebeplerdir.
Ülkemiz insan onuruna yaraşırlık anlayışından dolayı kişinin herkesin özel yaşamına saygı gösterme, kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirmesini sağlama ve şartlarını oluşturma yükümlüğü altındadır. Kişinin maddi ve manevi varlığı devlet koruması altında iken; 18 yaş altında resmi evliliği olmayan çocuk nasıl hamile kalmıştır sorusunu soramamaktayız. Çünkü çocuğa karşı işlenen bir cinsel suçun ortaya çıkması için soruşturulması ve gerektiğinde kovuşturulması gerekmektedir. Soruşturma ve kovuşturma aşamasına geçmek için de bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmesi gerekmektedir. Üstüne üstlük bildirim yükümlülüğü Ceza Yasamızda birkaç maddede ayrıntılı ve özellikli durumlara göre düzenlenmiştir. Ülkemizin taraf olduğu sözleşmeler uyarınca etkin bir koruma, önleme politikasının yine etkin bir soruşturma, kovuşturma süreci için de yargı politikasının olması gerekmektedir. Eskiden soruşturma ve kovuşturma aşamasının etkin işletilmemesinden çıkan ihlal kararlarına kamu görevlilerinin bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeme kısmı da eklenecektir. Bu durumda çocuklara yönelik cinsel suçlarda “cezasızlık” ulusal bir politika haline geldiği vakit çocuğa yönelik “ayrımcılık yasağı” ilkesini ihlal eden bir ülke olmamız işten bile değildir.