Konuşmasına bütçe rakamları ile başlayan CHP’li Yaman; “öncelikle merkezî bütçenin sadece yüzde 3,01'ine denk gelen 2024 yılının 334 milyarlık bütçesinin son derece yetersiz bir oranda olduğunu vurgulamak istiyorum. Üstelik yıllar içinde azalmış olan bu oran sadece oran olarak değil, OECD'nin 32 ülkesinin sadece engelli rehabilitasyonuna ayırdığı yüzde 2,21 ortalamayla, Türkiye'deki bu bütçenin 0,33'lük oranıyla son sırada yer alan bir ülke olmasını da ayrıca vurgulamak istiyorum. Aile Bakanlığı bütçesinin On İkinci Kalkınma Planı hedefleriyle de örtüşmediği, bütçede yer alan performans göstergelerinin maalesef olması gereken kriterlerin çok uzağında yani net, açık, anlaşılabilir, ulaşılabilir ve uluslararası kriterlerde de olmadığını vurgulayarak devam etmek istiyorum. Bütçe teklifindeki bazı göstergelerden örnekler vererek size bunu özellikle vurgulamayı arzu ediyorum. Sosyal destek programıyla ulaşılan hane sayısı: yıllar içinde daha azalan bir hedef konmuş; 2024-2025-2026. Oysa On İkinci Kalkınma Planı'nda ve bütçede sosyal hizmet merkezi sayısını artırmayı ve bunun üzerinden hanelere ulaşmayı artırmayı hedeflerken ulaşılacak hane sayısını azaltıyorsunuz, göstergeler arasında büyük uyumsuzluk var” vurgusunda bulundu.
İKTİDARIN MADDE BAĞIMLILIĞI İLE MÜCADELE ETMEK İSTEMEDİĞİNİ ANLIYORUZ!
Madde bağımlılığı konusunun önemine de değinen Dr. Aylin Yaman; “hepiniz biliyorsunuz ki ülke şu anda madde bağımlılığı konusunda çok zayıf ve sıkıntılı bir durumda. Kötü alışkanlık ve bağımlılıkların azaltılmasına yönelik eğitim verilen kişi sayısı: 2022 yılında 250 bin kişiye eğitim verilmiş, çok güzel. Peki, 2023 yılında ne hedef konmuş? 105 bin kişi yani yarısından bile daha az insana eğitim vermeyi planlıyorsunuz. Böyle bir oran olabilir mi? Dahası 2024, 2025 ve 2026 yıllarında aynı sayıda kişiye eğitim vermeyi planlıyorsunuz. Bu ülkede madde bağımlılığı bitti mi, neden böyle bir şey planlanıyor? İktidarın madde bağımlılığıyla mücadele etmek istemediğini zaten şuradan biliyoruz: Sağlık Bakanlığı bütçesinde hedef harcamanın altında kalan tek kalem madde bağımlılığıyla mücadele; oradan da biliyoruz aslında” dedi.
YAŞLI NÜFUSA YETECEK BAKIM YATAĞI YOK
Yaşlanan nüfusa ilişkin değerlendirmelerde de bulunan CHP’li Yaman, bugün ülkemizde 65 yaşın üstünde yüzde 9,9 oranında yani 8,5 milyon vatandaşımızın bulunduğunu ve yoksulluk oranlarına baktığımızda en yoksul grubun yaşlılar olduğunu, özellikle yaşlı kadınların güvencesizlik nedeniyle çok daha yoksul olduklarını vurguladı. Dr. Aylin Yaman; “sadece 85 yaş üstünde 700 bin kişi yaşıyor bu ülkede ve koyduğunuz performans göstergesine bakıyoruz, bu yaş grubu için kaç yatak planlamışsınız? Bu yaş grubunun yüzde 2'sine denk gelecek bir yatak hesaplamışsınız ve bunu hedef olarak koymuşsunuz; bence utanç verici bir rakam bu. Daha vahimi, yaşlılara yönelik kurumsal bakım, rehabilitasyon merkezinde performans göstergesine bakmak için koyduğunuz gösterge nedir? Sportif faaliyetlere katılım oranı. Bu tür oranları koymayın çünkü uluslararası arenada gerçekten bu tür bakım merkezleri için bası yarası oranları, yaşlı düşme oranları, kas kitlesi oranları, oral hijyen ve öz bakım endeksi, beslenme endeksi, enfeksiyon oranları gibi uluslararası kriterler vardır ve bizim bunları kullanmamız gerekiyor; sportif faaliyetler değil. Yaşlıların toplumsal yaşama aktif katılımı için koyduğunuz gösterge, onlara seyahatlerde verilen araç sayısı. Bunu Bakanlıkta bir yerde takip ediyor olabilirsiniz ama toplumsal hayata katılımını anlamanız için 65 yaş üstü ne kadar istihdama katılıyor, sağlık hizmetlerine ne kadar bağımsız ve aktif olarak gidebiliyor, sanatsal aktivitelere ne kadar katılabiliyor gibi göstergelere bakıyor olmanız lazım” uyarını dile getirdi.
Yaşlı bakım sistemine de değinen CHP’li Yaman, “Türkiye'de büyükşehirlerde ağırlıklı Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı 169 merkez ve 18 bin yatak var. Özel sektörde çok daha fazla, 266 merkez var ve aynı yatak sayısında. Kurgunun yanlış olduğu zaten buradan belli. Yaşlı nüfus daha yoksul ve biz bu yaşlı nüfusu özel bakım merkezlerine itiyoruz kendi ellerimizle. 65 yaş üstü 8,5 milyon vatandaş için toplam 40 bin yatak var yani bunun kabul edilebilir bir oran olmadığını hepinizin takdir ediyor olması lazım” dedi.
ENGELLİ KADINLAR İSTİHDAMDA GERİ PLANDA
Engelli hizmetlerinde, esas olarak takip edilmesi gereken doğru verinin olmadığını dile getiren Dr. Yaman, dünyada 7 kez güncellenmiş olmasına rağmen ülkemizde "yüzde 6,9" diyerek on iki yıl öncesinin verisini kullanıldığını belirtmiştir. Söz konusu veriye ilişkin CHP’li Yaman; “Üstelik Türkiye'nin, TÜİK'in yapmış olduğu Türkiye Sağlık Araştırması'nda bulduğu oran, en az 1 engeli olan oranı yüzde 15; yani 6,9 ile yüzde 15 arasında geniş bir endeksi takip ediyoruz ve bu grupta yaklaşık 10 milyon insan olduğunu tahmin ediyoruz sadece. Öncelikle bu veri sisteminin netleşmesi gerekiyor. Ayrıca Engelli Kurulu Raporları üzerinden Ulusal Engelli Veri Sistemi var ki buradaki durum daha vahim: 3 milyon 40 bin gibi bir rakam var. Üstelik bu rakam erkek egemen bir gruba işaret ediyor. Aslında engelliler kadın egemen bir gruptur. Buradan da görüyoruz ki kadın engelliler istihdam konusunda da çok daha geri planda. Bu durumun yanı sıra, engellilik belirleme kriterleri 2019 yılında değiştirilen bir yönetmelikle, 2'li skaladan 3'lü skalaya geçirildi. Bu durum, çok ciddi bir hak kaybına neden oldu. 2019 yılı öncesinde alınan raporların aynı şekilde bir hak olarak görülerek devam ettirilmesi gerekiyor. Bu, engellilerin ekonomik özgürlüğüne baltalamanın ötesine gitmiyor” dedi.
2 BİN 392 ATAMA BİR MÜJDE OLAMAZ
Bakanlığının 2024 Yılı Bütçe görüşmeleri öncesinde TBMM’de verdiği demeçte 2.392 atama yapılacağını müjde gibi vermesinin kabul edilemez olduğunu söyleyen CHP’li Yaman, şu anda 5 milyon engellinin sadece 1 milyonu istihdamda iken, 2.392 engelli ataması bir müjde olamaz" dedi.
2013 yılında engelli aylıklarının Sosyal Güvenlik Kurumundan sosyal yardımlaşma vakıflarına aktarılmasının yanlışlığına da değinen CHP’li Yaman, “bu da hak temelli yaklaşımdan muhtaçlık temelli yaklaşıma geçişe neden oldu. Lütfen bunu bir kanun değişikliğiyle tekrar geri çevirin ve hak temelli yaklaşıma geçin; engelliler zaten açlık sınırında yaşıyorlar. 2023 yılında engellilere, kendi işlerini kurmaları için 440 hibe destek verilmiş. Fakat aynı destek rakamı, özensiz bir şekilde önümüzdeki yıllar için tekrar konmuş, bu da maalesef bütçe disiplininden ve özeninden uzak bir görüntü vermekte” dedi.
BAKANLIK BÜTÇESİ DERİN YOKSULLUĞUN İTİRAFI
Son olarak, 334 milyarlık bütçenin yüzde 61'inin yoksullukla mücadeleye harcanacağı ve bu verinin bile tek başına bu ülkenin ne kadar yoksul olduğunu ve temel olarak bakanlık bütçesinin derin yoksulluğun itirafı olduğunu belirten CHP Ankara Milletvekili Dr. Aylin Yaman, “oysa yaşlılara ayrılan bütçe sadece yüzde 2,3, kadına ayrılan bütçe 0,8. Kadının bütçede de yeri yok açıkçası. Bir bütçe, bakanlığın iş disiplinini, planlama yeteneğini gösterir. Bütçe, bir bakanlığın gücünü gösterir aynı zamanda, iş yapış şeklini de gösterir. Dolayısıyla güven vermekten uzak, yoksulluğun daha da artacağının bir resmî belgesi ve kırılgan gruplara özensizliğin bir belgesi olduğu için böyle bir bütçeyi kabul etmemiz mümkün değil” dedi.
