AKP döneminde devletin, özel sektörün ve vatandaşın borç yükü katlandı. Vatandaşın bankalara olan tüketici ve konut kredisi borçları 872 milyar TL, çiftçilerin 149 milyar TL, KOBİ’lerin iş yerleri için aldığı kredilerin toplamı 1 trilyon TL’ye ulaştı. Ödenemeyen borçlar nedeniyle her gün yaklaşık 30 bin dosyanın eklendiği listede, İcra ve İflas dairelerinde 22 milyon dosya birikti. CHP PM Üyesi ve Ankara Milletvekili Tekin Bingöl, çiftçiden esnafa, sanayiciden öğrenciye Türkiye’deki vatandaşlara yüklenen borçların fotoğrafını çekti. Vatandaşın son çare olarak gördüğü kredi borçlarını değerlendiren Bingöl, “Evine ekmek götüremeyen işçi, dükkanını bir gün daha açmanın hesabını yapan esnaf ve bir hasat daha görme niyetindeki çiftçi krediler alarak bankalara borçlandı. Ancak yönetilemeyen ekonomi nedeniyle kriz daha da derinleşince borçlar da katlanarak arttı. Merkez Bankası’nın rezervlerini eriten, her yıl milyarlarca liralık açıkla bütçe oluşturan AKP yönetiminde Türkiye’de borçsuz vatandaş kalmadı. Doğan çocuğun geleceği bile ipotekli hale geldi” dedi.
Borçların Türkiye’yi sosyal bir felakete sürüklediğini vurgulayan Bingöl, “Bu borçlar banka hesaplarındaki rakamlardan ibaret değil. Vatandaşın bağrına saplanan bir kılıç gibi her gün kemiğe daha fazla baskı yapıyor. İcra dosyaları nedeniyle neredeyse kimse nefes alamıyor. Çözümsüz kalan bu borçlar iflasları, sürülemeyen tarlaları, hacizleri beraberinde getirerek sosyal huzursuzluğu, boşanmaları, intiharları da tetikliyor. Ödenemeyen borçlar ve icra dosyaları her gün katlanıyor. Her gün faizlerle katlanan borçlara çözüm bulunmadığı için Türkiye sosyal felaketin eşiğine geldi. Bir noktadan sonra ya vatandaşa saplanan bu kılıç kırılacak ya vatandaşın direnci” dedi.
CHP’li Bingöl’ün çalışmasından öne çıkan veriler şöyle:
Vatandaşın geleceği ipotekli: Vatandaşların bankalara ve finansman şirketlerine olan borcu son bir ayda 4 milyar TL artarak toplam 872 milyar liraya yükseldi. Bu borcun 718,6 milyar lirasını tüketici (konut, otomobil dahil) kredileri, 153,5 milyar lirası da kredi kartları oluşturdu. Vatandaşın bankalara olan borcu 2002 yılında 6,8 milyar lira iken, 2011 yılında 230,5 milyar liraya, 2021 yılında da kredi borçları toplamı 872 milyar liraya yükseldi. Vatandaşın tüketici ve konut kredisi borçları toplamı son 10 yılda 4 kat arttı. Vatandaşın bankalara olan borçlarını ödeyemediği gerekçesi ile takibe alınan kredi borçları da son 10 yılda 3 kat attı.
Borçlar şirketlere satıldı: Bankaların vatandaştan zamanında tahsil edemedikleri için takibe aldıkları ancak daha sonra da varlık yönetim şirketlerine sattıkları alacaklarından kaynaklanan vatandaşın borcu da Mart 2021 sonu itibariyle 30,3 milyar liraya ulaştı.
Ucuz eve milyarlık borç: Vatandaşların taksitli konut alımları nedeniyle Toplu Konut İdaresine (TOKİ) olan borçları ise 26,4 milyar lira düzeyinde bulunuyor.
Vatandaşın trilyonluk borcu: Vatandaşların bankalara, finansman şirketlerine, varlık yönetim şirketlerine ve TOKİ’ye olan toplam borcu 2021’in ilk 6 ayının ardından 928 milyar liraya ulaştı.
Çiftçinin borcu 5 kat arttı: Çiftçilerin kamu ve özel bankalara kredi borçları toplamı 2011 yılında 31,2 milyar TL’den 2021 yılında 140 milyar TL’ye yükseldi. Çiftçilerin kredi borçlarının son iki senede yüzde 50 artması dikkat çekti. Banka borçlarının yanında çiftçilerin Tarım Kredi Kooperatifine olan borcu ise 9 milyar liraya ulaştı. Çiftçilerin borçlarının üçte ikisini kamu bankalarına olan borçlar oluşturdu.
Pandemi KOBİ’leri vurdu: Küçük işletme ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) kredi borçları toplamı 2011 yılında 168 milyar TL iken 2021 yılına gelindiğinde bu borcun büyüklüğü 935 milyar TL’ye ulaştı. 2011 yılında 1,5 milyon olan borçlu KOBİ sayısı 2021’de 4 milyona dayandı. KOBİ’lerin ödeyemediği borçlar toplamı da 56,3 milyar TL’ye yükseldi. 2019’un sonundan itibaren pandemi döneminde KOBİ’lerin kredi borçları yaklaşık 250 milyar TL artış gösterdi. Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Birlikleri Merkez Birliği’ne (TESKOMB) esnaf ve sanatkarların toplam 68 milyar lira kredi borcu bulunurken, bunun 42,6 milyar lirasının sadece 2020 yılında borçlanılması dikkat çekti.
Çalışamadan borçlu gençler: Öğrencileri maddi yönden desteklemek, sosyal ve kültürel gelişmelerini kolaylaştırmak amacıyla devam ettikleri yüksek öğretim kurumlarının normal öğrenimi süresince verilen öğrenim kredisi borçları da katlandı. 2002 yılında 450 bin öğrenci kredi alırken bu rakam yaklaşık 4 kat katlayarak 2021’de 1 milyon 200 bine ulaştı. Öğrenim kredisi borçlu öğrenci sayısı 5 milyonu, borçlar toplamı 6 milyar TL’yi geride bıraktı. Son 10 yılda öğrenim kredisi borcu olan 5 milyon öğrenciden borçlarını ödeyemeyen yaklaşık 300 bini aşan sayıda genç, takip için Kredi ve Yurtlar Kurumu (KYK) tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirildi.
İcrada milyonlarca dosya bekliyor: Ulusal Yargı Ağı (UYAP) üzerinden alınan verilere, 2021’in ilk 6 ayında icra ve iflas dairelerine toplam 2 milyon 974 bin yeni dosya geldi. İcra iflas dairelerindeki dosya sayısı 2002 yılında 8 milyon ilen bu rakam 2021’e gelindiğinde yaklaşık 22 milyona yükseldi. İcra ve iflas dairelerine 2021 Haziran ayının ilk bir haftasında gelen dosya sayısı 137 bin olarak belirlendi.
Bütçe borçla başlıyor: Saray’ın hazırladığı 2021 bütçesi de borçla oluşturuldu. 2020 yılı bütçe açığı 239 milyar TL’ye ulaşırken, 2021 yılında bütçe giderleri 1 trilyon 346,1 milyar lira, bütçe gelirleri 1 trilyon 101,1 milyar lira, bütçe açığı ise 245 milyar lira olarak öngörüldü.
Devletin kasası da borçlu: İktidarın 128 milyar dolarlık birikimin ne olduğunu açıklayamadığı Merkez Bankası’nın swap dahil toplam döviz ve altın borçları 52 milyar 249 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankasının swap borçları dahil net rezervi ise eksi -57,8 milyar dolar oldu.
Borçların vadesi kısaldı: Kamu bankaları, Merkez Bankası ve özel sektörün kısa vadeli dış borcu 140 milyar dolara ulaştı. Kısa vadeli dış borç oranı 2010 yılından itibaren 2 kat artış dikkat çekti. Özel sektörün uzun vadeli dış kredi borcu ise finans sektörü ve reel sektör toplam 160 milyar dolara yükseldi.
Borçlar yaşamları vurdu: AKP döneminde katlanan borçlar sosyal yaşama iflas, haciz, boşanma ve geçim intiharları olarak yansıdı. Ekonomik krizin derinleştiği son 5 yılda Türkiye'de boşanma sayıları hızla artı. Son 9 yılda boşanma hızındaki artış yüzde 16'ya çıkarken, geçtiğimiz yıl boşanan çift sayısı yüzde 8.8 arttı. Borçları biriken çiftçilerin icradaki kredileri toplamı 6 milyar TL’yi geri bıraktı. Binlerce çiftçinin tarlasına, traktörüne ve hayvanlarına haciz konuldu. 2020 yılında her gün ortalama en az 273 esnaf iflas ederken, son iki yılda toplamda en az 213 bin esnaf sicilden ve meslekten terkini yaparak kepenk kapattı. 2021 yılının ilk 4 ayında iflas eden esnaf sayısı ise 36 bin 112'ye yükseldi. 2002-2019 yılları arasında gerçekleşen 53 bin intihardan 4 bin 801’inin gerekçesi resmi raporlara geçim sıkıntısı olarak yansıdı.
