Rehber köpeklerin kimseyi ısırmadığını, kimseye saldırmadığını ve kimseyi rahatsız etmediğini belirten Ağbaba, Rehber Köpeklerin, görmeyenlerin gözü, duymayanların kulağı, yürümeyenlerin iki ayağı olduğunu ve konuyla ilgili pek çok ülkede yasal düzenlemelerin bulunduğunu söyledi. Ağbaba, “Rehber köpekler, dünyanın birçok ülkesinde toplu taşıma, AVM, restoran, sinema gibi sosyal alanlarda görme engellilere eşlik ediyorlar. Güney Afrika, Malezya, Birleşik Krallık, Avusturya, Romanya, Yunanistan gibi birçok ülkede bu uygulamalar uzunca yıllardan beri sürmektedir. Dünyada binlerce engelli insanın rehber köpekler sayesinde kimseye bağımlı olmadan yaşıyor ve özgürce seyahat edebiliyorlar.” şeklinde konuştu.
TBMM’nin engelli hakları konusunda daha aktif olması gerektiğinin de altını çizen Ağbaba, Rehber Köpeklerle ilgili yapılacak yasal düzenlemenin bu yolda atılacak önemli bir adım olacağını ifade etti.

KANUN TEKLİFİ:

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Rehber Köpekler Hakkında Kanun Teklifim gerekçesiyle ekte sunulmuştur.
Gereğini arz ederim.

Veli AĞBABA
Malatya Milletvekili

GENEL GEREKÇE
Engelli bireylerin; toplum içerisinde diğer bireylerle birlikte hareket edebilmelerine yönelik gerekli yasal düzenlemelerin yapılması, herkese açık durumda bulunan ortak yaşam alanlarına ve toplum hayatına katılmalarını kolaylaştıracak önlemlerin alınması ve bu alanda ortaya çıkabilecek kısıtlamaların ortadan kaldırılması gerekliliği, bugün artık gelişmiş ülkelerde tartışmasız biçimde kabul edilmektedir. Ülkemizde engelli bireylerin toplam nüfus içindeki oranı 12,5%’dir. Aileleriyle birlikte değerlendirildiğinde 20 milyonu aşan bir nüfustan bahsetmek mümkündür. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bu bireylerin toplum içerisinde herhangi bir kısıtlama olmadan yaşamalarını sağlamalarına yönelik gerekli yasal düzenlemelerin yapılması önemlidir.
Nitekim, Türkiye’nin taraf devletlerinden olduğu Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi md. 5/2 “Taraf devletler engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılığı yasaklar ve engellilerin herhangi bir nedene dayalı ayrımcılığa karşı eşit ve etkin bir şekilde korunmasını güvence altına alır” hükmünü içerir. 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun md. 4/A ayrımcılıkla ilgili “Doğrudan ve dolaylı ayrımcılık dahil olmak üzere engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılık yasaktır. Eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tedbirler alınır...” hükmünü taşımaktadır. Aynı düzenleme md. 4/B “Engellilerin toplumdan tecrit edilmeleri ve ayrı tutulmaları önlenir. Engellileri diğer bireylerle eşit koşullarda bağımsız o larak toplum içinde yaşamaları esas olup, özel bir yaşama düzenine zorlanamazlar. Engellilerin topluma dahil olmaları ve toplum içinde yaşamaları amacıyla bireysel destek hizmetleri de dahil olmak üzere ihtiyaç duydukları toplum temelli destek hizmetlerine erişimleri sağlanır” şeklindedir. Yukarıda bahsettiğimiz gerek uluslararası, gerek ulusal düzenlemeler, engelliliğe dayalı herhangi bir ayrımcılık yapılmasına izin vermeden tüm engelli bireylerin temel hak ve özgürlüklerini eksiksiz bir şekilde hayata geçirme ve engellilerin temel hak ve özgürlüklerini güçlendirmeye dair gerekli her türlü tedbirlerin alınmasını devletler açısından bir yükümlülük haline getirmektedir.

Rehber köpekler engelli bireylere destek olmak amacıyla yetiştirilmiş ve özel olarak ileri derecede eğitimden geçmiş köpeklerdir. Rehber köpekler engelli bireylere özgürlük ve bağımsızlık sağlayarak yaşam kalitelerini büyük ölçüde artırmakta aynı zamanda onlara duygusal destek de sunmaktadır. Ek olarak rehber köpekler engelli bireylerin toplum içerisinde daha güvenli hareket etmelerini sağlamakta, onları dış kaynaklı tehlikelere karşı korumaktadırlar. Rehber köpeklerle birlikte sahipleri de köpeklerin güvenli ve etkin kullanımı konusunda eğitilmekte olduğundan rehber köpekler sadece engelli bireylere yardımcı olur ve topluluk içerisinde rahatsızlık yaratmazlar.
Halihazırda ülkemizde bilinen rehber köpek sayısı dörtken sadece İngiltere’de engelli bireyler tarafından kullanılan rehber köpek sayısı beş bine ulaşmış durumdadır. Rehber köpeklerin, yalnızca görme engelli bireylerin değil, fiziksel engelli bireylerin, işitme engelli bireylerin, otizmli yetişkin ve çocukların, epilepsi problemi yaşayan bireyler tarafından da kullanıldıkları bilinmektedir. Bu bağlamda, ülkemizde ilerleyen dönemlerde rehber köpek kullanımının yaygınlaşacağı beklenmektedir.
Mevzuatta bir düzenleme olmaması, rehber köpek kullanan bireylerin kamusal ve özel mekanlarda rehber köpekleri sebebiyle oluşabilecek kısıtlamalarla bireysel olarak mücadele etmeye çalışmalarına yol açmakta ve bu bireylerin rehber köpek kullanarak toplum hayatına katılımlarının önünde engel teşkil etmektedir. Bu bağlamda, engelli bireylerin rehber köpekleri ile birlikte, diğer evcil hayvanlara yasak olan kamusal mekan ve özel mekanları kullanabilmelerine ve kamu kurum ve kuruluşlarıyla özel işletmelerin sağladığı mal ve hizmetlerden herhangi bir ayrımcılıkla karşılaşmadan ve ilave ücret ödemeden faydalanmalarına yönelik gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekliliği mevcuttur. Rehber köpeklerle ilgili mevzuaatta gerçekleştirilecek düzenlemeler, engelli bireylerin toplum hayatına katılmalarını sağlamanın yanı sıra rehber köpek kul lanımını artırma işlevine de sahiptir.
Engelli bireylerin rehber köpek kullanımı ile ilgili bu yasa teklifi, engelli bireylerin toplumsal yaşama kısıtlama olmadan katılabilmelerinin sağlanması ve bu hususta oluşabilecek ayrımcı uygulamaları engellemek amacıyla hazırlanmıştır.
Bu yasa ile rehber köpeklerin bir hizmet köpeği olarak kabul edilmesi, engelli bireylerin toplum hayatına katılımlarını sağlayarak, bu süreçte ayrımcılığa uğramalarının engellenmesine katkı sunacak ve uygulamada karşılaşılabilecekleri sorunları azaltacaktır. Ayrıca rehber köpek yasasının kabulü ile rehber köpekler kayıt altına alınmış olacak, bu köpeklerin toplumsal tanınırlığı artarak engelli bireylerin rehber köpek kullanımı kolaylaşacak ve bu bireylerin ortak yaşam alanı olan toplum hayatına katılmalarına destek olunacaktır.

KÖPEKLER HAKKINDA KANUN TEKLİFİ
MADDE 1- Amaç
Bu kanunun amacı, engelli bireylere fırsat eşitliği sunmak ve onların bağımsız yaşam imkanlarını geliştirmek, sosyal ve ekonomik hayata tam ve etkin katılımlarını sağlamak için kullanılan rehber köpeklere dair gerekli düzenlemelerin yapılmasıdır.
MADDE 2- Kapsam
Bu Kanun engelli bireylerin ayrımcılığa uğramaması için kamusal ve özel alanlarda rehber köpek kullanımının düzenlenmesini, rehber köpek sahibi engelli bireyin hak, yükümlülük ve sorumluluklarının belirlenmesini, üçüncü kişilerin rehber köpek kullanımıyla ilgili uyması gereken ilke ve kuralları kapsar.
MADDE 3- Tanımlar
a. Engelli raporu: Engelli bireye ilgili kurumlar tarafından verilen engel oranını gösterir, engelli bireyi tanıtıcı kimlik kartı.
b. Rehber köpek: Engelli bireylere yardımcı olması için belirli bir eğitimden geçmiş, yetkili kurumlar tarafından sertifikalandırılmış köpek anlamına gelir.
c. Rehber köpek sertifikası: Rehber köpeğin eğitiminin tamamlandığını ve yıllık periyotlarla sağlık kontrolünün yapıldığını gösteren belge. Rehber köpek eğitiminin tamamlanmasına ilişkin sertifikanın ilgili bölümü Rehber Köpeklerle ilgili yetkili kuruluş tarafından, gerekli sağlık kontrollerinin yapılmasının onayı üniversitelerin veterinerlik fakülteleri tarafından gerçekleştirilir.
d. Kamusal mekan veya hizmet: Kamu kurum ve idarelerine ait yer veya hizmetleri ifade eder. Kamu kurum ve idareleri tarafından sunulan ulaşım ve taşımacılık hizmetleri bu kapsamdadır.
e. Özel mekan, mal veya hizmet: Özel işletmelere ait yer, mal ve hizmet sunumlarını ifade eder. Özel işletmeler tarafından sunulan ulaşım ve taşımacılık hizmetleri bu kapsamdadır.
f. Rehber köpek sorumlusu: Engelli birey tarafından Yetkili Kuruluşa kimlik bilgileri bildirilen, engelli bireyin hastalık, tedavi gibi zorunlu bir sebeple rehber köpekle ilgilenememesi durumunda rehber köpeğin bakım ve gözetim yükümlülüğünü üstlenen kişi.
g. Sorumlu kişi: Kamusal veya özel mekan hizmet veya mal sunumlarına ilişkin olarak ilgili kurulum ve kuruluşlar tarafından belirlenmiş, rehber köpek kullanımına ilişkin uygulamada gerekli değişiklikleri yapmakla yükümlü kişi veya kişilerdir. Rehber köpek sorumlu kişisinin adı ilgili kuruluşun yönetmeliklerinde gösterilir ve işletmenin görünür bir yerine asılır.
h. Yetkili Kuruluş: TSE, Tarım ve Orman Bakanlığı ve Uluslararası Rehber Köpekler Federasyonu tarafından sertifikalandırılmış kurum ve kuruluşlar.

MADDE 4- Kamusal mekan veya hizmetlerin kullanımı
Engelli birey, kamusal mekan veya hizmetlerin tamamını herhangi bir ayrımcılıkla karşılaşmadan rehber köpeği ile kullanır. Kamu kurum ve idareleri rehber köpekler nedeniyle engelli bireylere ayrımcılık yapılmamasına ilişkin olarak gerekli tedbirleri almak ve idari düzenlemeleri yapmakla yükümlüdürler.
Engelli bireyin kamusal mekan veya hizmetleri rehber köpekle birlikte kullanımından dolayı kendisinden herhangi bir ilave ücret alınmaz.
MADDE 5- Özel mekan ve hizmetlerin kullanım
Engelli Birey, özel mekan ve hizmetlerin tamamını herhangi bir ayrımcılıkla karşılaşmadan rehber köpeği ile kullanır. Özel mekan ve hizmetlerden sorumlu kişi veya kişiler, rehber köpekler nedeniyle engelli bireylere ayrımcılık yapılmamasına ilişkin olarak gerekli tedbirleri almak ve bu konuda yapılmış olan yasal düzenlemelere uymakla yükümlüdür.
Engelli Bireyin özel mekan veya hizmetleri rehber köpekle birlikte kullanımından dolayı kendisinden herhangi bir ilave ücret alınmaz.
MADDE 6- Konut ve yerleşim hakkı
Kira sözleşmesine konu olan taşınmazı kiraya veren, engelli bireyin rehber köpeğini gerekçe göstererek sözleşme yapmaktan kaçınamaz. Taşınmazın satışı esnasında, satıcı, engelli bireyin rehber köpeğini gerekçe göstererek sözleşme yapmaktan kaçınamaz.

Site yönetimleri ve bina yönetimleri engelli bireylerin konut ve yerleşim haklarını ihlal etmemekle yükümlüdür. Site ve bina yönetimleri rehber köpek kullanımı konusunda engelli bireylere gerekli tüm kolaylıkları göstermekle ve sadece rehber köpek mevcudiyeti nedeniyle engelli bireylerin sitede ve binada yaşamasına ve ortak alanı kullanmasına ilişkin hiçbir kısıtlama yaratmamakla yükümlüdürler.
Taşınmazı kiraya veren ve satıcı ile bina ve site yöneticileri rehber köpek sertifikasıyla engelli raporunun ibrazını her zaman talep edebilir.
MADDE 7- İstihdam alanlarına erişim hakkı
Engelli Bireyin rehber köpeğini çalışmakta olduğu işyerine getirmesine, doğrudan veya dolaylı bir biçimde, herhangi bir şekilde kısıtlama getirilemez. Bu yükümlülük kamusal ve özel işletmelerin tamamı için geçerlidir.
MADDE 8- Ulaşıma tam ve eşit erişim hakkı
Motorlu araçlar, taksiler, uçaklar, trenler, otobüsler, sokak araçları, deniz ulaşım araçları ve diğer taşıma yöntemleriyle ulaşım sağlayanlar dahil olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti’nde faaliyet gösteren yolcu taşıma veya diğer toplu ulaşım firmalarının, yardımcı köpek refakatinde seyahat etmeleri nedeniyle “Engelli bireylere” hizmet sunmayı reddedemez veya bu tür asistan köpek için ekstra ücret talep edemezler. Görme engelli, işitme engelli veya başka türlü engeli olan her birey, motorlu araçlar, taksiler, uçaklar, trenler, otobüsler, sokak araçları, tekneler, otobüsler veya diğer taşıma yöntemleriyle ulaşım sağlayanlar dahil olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti’nde faaliyet gösteren yolcu taşıma veya diğer toplu ulaşım araçlarında, yardımcı bir köpek refakatinde se yahat etme hakkı vardır ve bu köpek için de ek bir ücret alınmaz.
MADDE 9- Engelli Bireyin Yükümlülükleri
Engelli birey, rehber köpeğin sertifika şartlarına uygunluğunu sağlamakla ve gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Rehber köpeğin bakımını ve almış olduğu eğitimin gerektirdiği şekilde davranılması yükümlülüğüne ilişkin tüm sorumluluk engelli bireye aittir.
Engelli birey, rehber köpeğini kullandığı esnada, köpeği tutmaya yarayacak kayış düzeni bulundurmakla yükümlüdür.
Rehber köpeğin tedavi ve sağlık giderleri engelli birey tarafından karşılanır. Rehber köpeğin ölümü durumunda engelli birey en kısa sürede Yetkili Kuruluşu bilgilendirir.
Bu kanunda yer alan hakların kullanımı esnasında rehber köpek sertifikasının ve engelli raporunun ilgili kişi ve kurumlar tarafından talebi üzerine ibrazı zorunludur.
MADDE 10- Rehber köpeğin yol açtığı hasarlarda hukuki sorumluluk
Engelli birey, rehber köpeğin üçüncü kişilere zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri almakla yükümlüdür.
Engelli birey, rehber köpeğin üçüncü kişilere verdiği zarardan kusuru oranında sorumludur.
MADDE 11- Engelli Bireyin Ölümü
Rehber köpek kullanan engelli bireyin ölmesi durumunda rehber köpek sorumlusu Yetkili Kuruluşu derhal bilgilendirir. 5 yaşından küçük rehber köpek başka bir engelli bireyin kullanımına tahsis edilirken, 5 yaşından büyük rehber köpeğin hizmet köpeği olarak kullanımına son verilir.
MADDE 12- Engelli Bireyin Rehber Köpekle Bulunmasında Sakınca Olan Mekanlar
Rehber köpeğin sağlık ve güvenlik açısından bulunmasında sakınca olan mekan ve hizmetler; hayvanat bahçeleri, hastaneler ve yemek hizmeti veren kamusal veya özel mekanların mutfak alanları ile sağlık, gastronomi ve otelcilik ile ilgili eğitim kurumlarının mutfak ve uygulamalı ders salonlarıdır. Bu alanlar dışında, yukarıda tanımlanan kamusal mekan ve özel mekanların ve hizmetlerin tamamı engelli bireyin rehber köpekle birlikte kullanımına açıktır.
Tedavi gören engelli bireyin, yoğun bakım üniteleri hariç olmak üzere, sağlık kurumlarında bulundukları sürede rehber köpek kullanabilmelerine yönelik olarak, sağlık kurumları kurum yönetmeliklerinde gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür.
MADDE 13- Lisanslandırma - Muafiyet
Rehber köpek veya rehber köpek olmak üzere yetiştirilmekte olan köpeğin sahibi, merkezi idare veya yerel yönetimlerin diğer evcil hayvanlara yönelik uyguladıkları lisanslandırma ücretlerinden, harçlardan ve damga vergisinden muaftır.
MADDE 14- İhlal ve Yaptırımlar
Yerel yönetimler, engelli bireylerin rehber köpek kullanımına ilişkin toplumsal farkındalığı artırmak ve engelli bireyin karşılaşabileceği kısıtlamaları ortadan kaldırmak amacıyla gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
ImageBu kanunda yer alan herhangi bir hükmü doğrudan veya dolaylı olarak ihlal eden kişi/kişiler, kamu kurum ve idareleri, özel mekânın işletilmesi veya hizmetin sunumundan sorumlu kişi veya kişiler oluşan maddi ve manevi zararları tazmin etmekle yükümlüdürler.
Üçüncü kişiler rehber köpeklerin görevlerini yerine getirmelerine engel olacak fiillerinden doğan her türlü zarardan sorumludurlar.
Rehber köpeğe fiziksel zarar veren eylemleri yapan kişiler hakkında, ceza kanununda ve ilgili diğer kanunlarda benzer fiil için düzenlenmiş cezalar 3 katı olarak uygulanır. Zarar verici fiili işleyen kişi, Rehber köpeğin hizmetinden yararlanan kişinin bu hizmetten mahrum kalmasıyla oluşacak zararlarını tazmin etmekle yükümlüdür.
MADDE 15- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 16- Bu Kanun hükümlerini Cumhurbaşkanı yürütür.