Soğuk havada vatandaşları elektriksiz bırakan kesintilerle ilgili bir rapor hazırlayan CHP’li Akın’ın yaptığı tespitler şöyle:
EN AZ 24 İL, 43 İLÇEDE KESİNTİ YAŞANDI: Türkiye genelinde özellikle 11 Ocak’tan sonra dondurucu soğuk havanın etkisini göstermesiyle birlikte sıcaklık değerleri sıfırın altında eksi derecelere düşmüştür. Ancak dağıtım şirketlerinin alt yapı yatırımlarından kaynaklı sıkıntıları vatandaşları kara kışta elektriksiz bırakmıştır. Bu dönemde en az 23 il ve 43 ilçede uzun süreli elektrik kesintileri yaşandığı belirlenmiştir. Elektrik kesintilerinin Marmara, Ege, Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaştığı gözlemlenmektedir.
SANAYİ ÜRETİMİ DE OLUMSUZ ETKİLENDİ: Gaziantep’de geçen hafta yaşanan elektrik kesintileri kent genelinde vatandaşların sıkıntı yaşamasının yanı sıra sanayi üretimini de olumsuz etkilemiştir. Küçük ve orta ölçekli pek çok KOBİ’de elektrik kesintileri nedeniyle üretim sağlıklı yapılamamıştır. KOBİ’ler koronavirüs salgını dolayısıyla zaten düşen gelirler nedeniyle zorlanırken; yaşanan elektrik kesintileri dolayısıyla da iş kayıpları yaşamıştır.
KESİNTİLER BARTIN VE ZONGULDAK’I ETKİLEDİ: Bartın’da olumsuz hava koşulları nedeniyle bazı köylerde yaşanan elektrik kesintisi günlerce sürmüştür. Bartın’da 250’nin üzerinde köy ve mahalleye uzun süre elektrik verilemediği belirtilmiştir. Zonguldak’ta yaşanan elektrik kesintisi de bazı bölgelerde 24 saatin üzerinde sürmüştür. Özellikle kırsal bölgedeki köyler günlerce süren kesinti nedeniyle vatandaşlar ciddi sıkıntılarla karşılaşmıştır.
VATANDAŞ SOĞUKTA MAĞDUR OLDU: Kent merkezlerinde meydana gelen uzun süreli kesintiler sıcaklık değerlerinin sıfırın altına indiği dondurucu soğuklarda ısınma sorunlarına neden olmuştur. Elektrik kesintisi nedeniyle kombi veya ısıtıcılarını çalıştıramayan vatandaşlar özellikle salgın dolayısıyla evlerinde bulundukları sırada mağdur olmuştur.
ÖĞRENCİLER EĞİTİMDEN KOPTU: Uzun süreli yaşanan elektrik kesintileri özellikle pandemi döneminde uzaktan eğitim alan öğrencileri olumsuz etkilemiştir. Pek çok üniversite öğrencisinin sınav dönemine denk gelmesi mağduriyetleri daha da artırmıştır. Eğitimin yanı sıra kronik hastalığı olan ve düzenli olarak bazı tıbbi cihazlardan destek almak zorunda olan vatandaşlar da kesinti nedeniyle ciddi sağlık riskleriyle karşı karşıya kalmıştır.
AĞAÇ DİREKLER KULLANIYOR: Kesintilerin yaşandığı kırsal bölgelerde elektrik dağıtımının ağaç direkler aracılığıyla yapıldığı gözlemlenmektedir. 1970’lı yıllardan kalan söz konusu ağaç direklerin yıkılması nedeniyle kırsal bölgelerde vatandaşlar hem aydınlatma sıkıntısı yaşarken, hem de iletişime erişimde kesintiler yaşamaktadır. Pek çok kent merkezindeki dağıtım hatlarının da yerin üzerinde bulunması; en küçük bir olumsuz havada bile kesintilerin yaşanmasına neden olmaktadır.
SORUMLULUK DAĞITIM ŞİRKETLERİNDE: Elektrik kesintilerine neden olan alt yapı arızalarını gidermek ve dağıtım sisteminin nitelikli bir şekilde çalışır durumda olması özelleştirilen dağıtım şirketlerinin sorumluluğunda bulunmaktadır. Özelleştirmeyle Türkiye 21 bölgeye ayrılarak elektrik dağıtımı tamamen özelleştirilirken; özellikle ekonomik sıkıntı yaşayan bazı şirketlerin alt yapı yatırımlarını yeteri kadar yapmadığı ileri sürülmektedir.
ŞİRKETLER BORÇ BATAĞINDA: 21 bölgeye ayrılarak işletme hakkı özelleştirilen elektrik dağıtımından elde edilen gelirinin 13 milyar dolar olduğu belirtilmektedir. Şirketlerin bankalardan 10 milyar dolar tutarında kredi kullanmasının ardından döviz kurundaki rekor artış nedeniyle zarar ettiği ve bankalara olan borcu ödeyemedikleri kaydedilmektedir. Dağıtım şirketlerinin yaklaşık 7 milyar dolar tutarında borcu bulunduğu belirtilirken; bu durum dağıtım şirketlerinin 13 milyar dolara özelleştirildiği dikkate alındığında neredeyse yarı yarıya borçlu durumda olduklarını göstermektedir.
YETERLİ DENETİM YAPILMIYOR: TEDAŞ’ın işletme hakkı şirketlere devredilen dağıtım tesislerinde malik sıfatıyla yapması gereken yıllık kontrolleri yapmadığı Sayıştay tarafından da tespit edilmektedir. İşletme hakkı devir sözleşmesi kapsamında gerçekleştirilmesi gereken kontrollerin ve devir kapsamına giren malvarlığı değerlerinin denetlenmediği belirtilmektedir. EPDK’nın da dağıtım şirketleri üzerinde yeteri kadar denetim yapmadığı eleştirileri yapılmaktadır. Dağıtım şirketlerinin her yıl yatırım programlarını sunması ve bu kapsamda alt yapı yatırımının yapılıp yapılmadığının EPDK tarafından denetlenmesi gerekmektedir.
‘ŞİRKETLER SÖZÜNÜ TUTMUYOR, BAKANLIK DENETLEMİYOR’
CHP Genel Başkan Yardımcısı Akın, “Kaliteli hizmet vereceği gerekçesiyle özelleştirilen dağıtım şirketleri sözlerini tutmadı. Vatandaşlarımız ödedikleri her faturada yapılması gereken yatırımların bedelini kuruşuna kadar ödüyor. Ancak dağıtım şirketleri bırakın hizmeti iyileştirmeyi ve ucuzlatmayı, kesintisiz bir hizmet bile sağlayamıyor. Şirketler yapması gereken yatırımları yapmıyor, Enerji Bakanlığı da EPDK da bu olup biteni seyrediyor” değerlendirmesinde bulundu.
Elektrik kesintisi yaşanan iller
Türkiye genelinde yaşanan elektrik kesintilerinde özellikle Bartın, Zonguldak ve Sakarya yoğun olarak etkilenirken; Gaziantep, Adana, Yozgat, Diyarbakır, Şırnak, Muğla, Mardin, Kahramanmaraş, Hatay, Samsun, Aydın, Bilecik, Antalya, Mersin, Kocaeli, Bursa, Hakkari, Tunceli, Van, Giresun, Bingöl’de kesintiler vatandaşları mağdur etti. İstanbul’un Kağıthane, Sarıyer, Beşiktaş, Sultangazi ve Küçükçekmece ilçeleri ile İzmir’in Menemen, Seferihisar, Urla, Bornova, Foça, Konak ve Çeşme ilçelerindeki kesintiler de tepkilere neden oldu.
