“12 Kasım Dünya Zatürre Günü” nedeniyle yazılı açıklama yapan Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı olan Prof. Dr. Mehmet Ceyhan “Dünyada insanlar enfeksiyon nedenli ölümlerde en çok zatürreden ölüyor. Koronavirüs gibi pandemik hastalıklarda insanların ölüm nedenlerinin başında da zatürre geliyor” dedi. Ceyhan, DSÖ’nün verilerine göre zatürrenin çocuklarda görülen en sık ölüm nedeni olduğunu yılda ortalama 3 milyon kişinin zatürre nedeniyle öldüğünü söyleyerek açıklamasında şunları ifade etti:
“KRONİK AKCİĞER HASTALIĞI OLANLARDA ZATÜRRE DAHA SIK GÖRÜLÜYOR”
“Kronik akciğer hastalığı olanlarda zatürre daha sık görülüyor. Bunun birkaç nedeni var; bir tanesi kronik akciğer hastalığı nedeniyle akciğerde yapısal bozukluklar oluyor oraya mikrop daha kolay yerleşiyor. İkincisi de kronik akciğer hastalığı olanlarda sigara içmek aynı zamanda solunum yollarındaki lokal bazı bağışıklık sistemlerinin bozuk olması ile birlikte zatürreye zemin hazırlıyor. Aynı zamanda zatürreye neden olan mikropların solunum yoluna daha kolay yerleşmesini sağlıyor.
"BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ZAYIFSA ZATÜRRE OLUŞUYOR"
Zatürre risk grubu olmayan kişilerde de görülüyor. Bakteriler genellikle önce boğaza yerleşiyor ve boğazda bir süre bağışıklığın düşmesi için fırsat kolluyor. Virüsler ise boğaza yerleşip beklemiyorlar onlar bulaştığı sırada bağışıklık sistemi yeteri kadar zayıfsa inip akciğerde zatürre oluşturuyorlar. Ama eğer bağışıklık sistemi iyi çalışıyorsa vücuttan hastalık oluşturamadan atılıyorlar.
ZATÜRREYE NEDEN OLAN “PNÖMOKOK” BAKTERİSİ FIRSATINI BULDUĞUNDA AKCİĞERE İNİYOR”
Zatürrenin en önemli ve sık görülen bakteriyel nedeni olan pnömokok bakterisi yetişkinlerin %5’i kadarında ama özellikle okul çocuklarının %10- %15 kadarında boğazda bulunuyor. Bu bakteri bazen yıllarca bekliyor, herhangi bir nedenle bir hastalık geçirme, kullanılan ilaç ya da sigara içme gibi faktörlerde, bir fırsatını bularak akciğere inip orada iltihaplanmayı başlatıyor. İltihaplanma başladıktan sonra ister virüs, ister bakteri olsun vücut bir şekilde bu bakteriyi öldürmek için bağışıklık sistemini devreye sokuyor. Akciğerin büyük bir kısmı etkilenmişse o zaman bu fonksiyonlar organ bozuklukları ölüme kadar götürebiliyor. Zatürre hastasında öncelikle bir iltihabi reaksiyon olduğu için ateş yükseliyor. Solunum yolları etkilendiği için öksürük oluyor. Eğer bu oksijen değişimde problemler başlarsa o durumda kendisini sık nefes alıp vermekle gösteriyor. Zatürre hastası tipik olarak ateşi vardır, öksürür ve sık nefes alıp verir. Akciğerde ağrı sinirleri yoktur o yüzden ağrılı olmaz bu süreç ama hasta hava açlığı hisseder. Nefessiz kaldığını hisseder, akciğer zarları olaya iştirak ettiyse ağrı duyar, ateşi vardır ve öksürür. Tipik tablosu budur.
"PNÖMOKOK BAKTERİSİ ZATÜRRE VAKALARINI ARTTIRDI"
Çocuklarda yaptığımız bir çalışma gösterdi ki covid geçiren çocuklarda boğazda bu pnömokok bakterisinin bulunma oranı covid geçirmeyenlere göre iki kat daha fazla. Demek ki covid aynı zamanda bu pnömokok bakterisinin boğaza yerleşmesini de kolaylaştırıyor böyle olunca tabi hastalarda çok yüksek oranda pnömokoka bağlı zatürre de görülüyor. Bu nedenle pandemi döneminde dünyada zatürre vakaları arttı. Bunların bir kısmı virüsün kendine bağlı ama daha da çoğu pnömokok bakterisine bağlıdır.
Zatürre kısmen önlenebilir bir hastalık çünkü her zatürreye neden olan mikrobun aşısı ya da bir korunma yöntemi yok. Bunların içerisinde tabi pnömokok aşısı son derece etkili çünkü genel anlamda toplum kaynaklı pnömoninin yarısından çoğu bu pnömokok bakterisine bağlı. Dolayısıyla tüm dünyada pnömokok aşısı yapılanlarda zatürre görülme oranı yüzde 40 kadar azaldı.
“RİSK GRUBUNDAKİ KİŞİLER HEM ‘PNÖMOKOK’ HEM ‘IFLUENZA’ AŞILARINI YAPTIRMALI”
Influenza (Grip) aşısı şu açıdan önemli; grip hem çok sık görülen bir hastalık hem salgınlar yapabiliyor hem de ölümün en önemli nedenlerinden. Covıd gibi bir kısmı bu Influenza virüsünün kendisiyle ortaya çıkıyor, ama bir kısmı pnömokok(zatürre) bakterisinin tabloya eklenmesiyle ortaya çıkıyor. Dolayısıyla biz risk gruplarındaki kişilerin mutlaka hem Pnömokok hem Influenza aşılarının yapılması gerektiğini söylüyoruz. Çocuklara zaten Pnömokok aşısı doğumdan itibaren yapılıyor. Orada hem zatürreyi önleme amacımız var hem de menenjiti önleme amacımız var.
“RİSK GRUBU VE İKİ YAŞINDAKİ ÇOCUKLARA ÜCRETSİZ AŞI YAPILIYOR”
Risk grubuna giren kişilere ve ilk iki yaşındaki çocuklara pnömokok aşısı devlet tarafından ücretsiz yapılıyor. Risk grubunda olan 65 yaş üstü, kronik kalp, akciğer, böbrek hastalığı ve şeker hastalığı, astım dahil kronik akciğer hastalığı olan erişkinler ve özellikle travma sonrası tekrarlayan menenjit geçiren çocuklar ve işitme cihazı kullanan kişiler nüfus cüzdanları aile hekimlerine başvurup ücretsiz aşı yaptırabiliyorlar. Ama bunun dışında özellikle pandemi dönemlerinde risk artıyor ve ‘ben bu hastalıktan aşı ile korunmak istiyorum’ diyen kişiler eczanelerden satın alabiliyorlar.
“AİLE HEKİMİNİN YAZDIĞI REÇETE İLE ECZANEDEN GRİP AŞISI ALINABİLİR”
Pandemi döneminde aşı talebinin artması nedeniyle bu durumda bazı değişiklikler oldu. Örneğin grip aşısı için devlet bir sıralama oluşturdu. Kişinin o sıralamaya girdiği e-Nabız sisteminde görünüyorsa, aile hekimine reçete yazdırıyor, aile hekiminin yazdığı reçete ile eczaneye gidip grip aşısını alabiliyorsunuz. Bu pandemi dönemine özel bir durum. Hem pnömokok hem grip aşısı aynı anda ya da istenilen aralıkta uygulanabilir çünkü ikisi de canlı olmayan aşı.
“AŞILAR OLDUKÇA GÜVENİLİR, CİDDİ YAN ETKİLERİ YOK”
Aşıların oldukça güvenilir, ciddi bir yan etkileri yok. Dolayısıyla lokal yan etkileri olabilir; kızarıklık, şişlik, hafif ateş hali gibi. Ek olarak; grip aşısı yumurtadan elde edildiği için ciddi yumurta alerjisi olan yani yumurta yedikten sonra nefes darlığı, şok gibi ağır tablo gelişme hikâyesi olanlara aşı önermiyoruz. Onun dışında herkese yapılabilir.”
