Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2011 – 2021 yılları arasında genel yönetim bütçesinden “Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara” toplam 37 milyar 739 milyon 504 bin TL aktarıldı. Bu bütçenin 2.3 milyar TL’lik bölümünü memurların öğle yemeği, 1.5 milyarı seçim giderleri için yapılan ödemeler, 2.7 milyarlık kısmı siyasi partilere, 144 milyon TL bilimsel araştırma projelerinin desteklenmesi için, 2,4 milyar TL’lik bölümünü de Türk Kültür Varlığının Korunması ve Tanıtım Giderleri oluşturdu. Ancak bu ödenekten en büyük pay ise vakıf ve derneklere ayrıldı. Son 10 yılda “Dernek, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık vb. Kuruluşlara” başlığı altında kamu bütçesinden 11 milyar 53 milyon TL transfer gerçekleştirildi. Sayıştay’ın şeffaflık eleştirisinde bulunduğu “kayıp milyarlar” için CHP Ankara Milletvekili Tekin Bingöl’ün Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklara sorduğu sorular ise yanıtsız bırakıldı.
SAYIŞTAY’IN ELEŞTİRİLERİ
Sayıştay, genel bütçeden “kayıtsız” olarak dağıtılan milyarlara ilk olarak 2012 yılında dikkat çekti. Sayıştay’ın 2012 yılı Genel Değerlendirme Raporu’nda “Bütçeden yardım alan dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllerin hangileri olduğu ve ne kadar yardım aldığı belirtilerek bu kuruluşların faaliyetlerine ilişkin değerlendirmelere yer verilmelidir” uyarısı yer aldı. 2012’de 926 milyon lira olan transfer miktarı her yıl artarak 2019’da 5 milyar 934 milyon TL’ye ulaştı.
DEVLETİN YARISI AÇIKLAMIYOR
313 kamu idaresini denetleyen Sayıştay, 2018’de “Yapılan inceleme neticesinde 134 kamu idaresinin yardım yapılan birlik, kurum ve kuruluşlara ilişkin bilgilere idare faaliyet raporunda yer vermediği görülmüştür. Bu idarelerden 8’i genel bütçeli idare, 20’si özel bütçeli idare (üniversite), 5’i diğer özel bütçeli idare, 1’i sosyal güvenlik kurumu, 89’u belediye ve 11’i il özel idaresidir” tespiti yaptı. 2019’da aynı durumun devam etmesi üzerine Sayıştay’ın denetim raporunda, yardım yapılan kurum ve kuruluşların faaliyetlerine ilişkin herhangi bir bilgiye yer verilmemesinin hesap verebilirliği ve mali saydamlığı zedeleyecek nitelikte olduğu eleştirisi dikkat çekti.
CUMHURBAŞKANLIĞI’NDAN “ŞUBAT” YANITI
CHP Ankara Milletvekili Tekin Bingöl, 2010 yılından başlayarak Sayıştay’ın eleştirisine de konu olan “kayıtsız” transferleri Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’a ve bakanlıklara sordu. Her yıl Saray’ın “Dernek, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık vb. Kuruluşlara” gerçekleştirdiği para transferi ve kurumların isimlerine ilişkin soruları yanıtsız bırakan Oktay, sadece yönetmelik maddelerini hatırlattı. Oktay’ın yanıtında “İdareler, yardım yapılan teşekküllerin isim listesini, teşekküllere ilişkin bilgileri, yardım amacını, konusunu ve yapılan yardım tutarlarını, izleyen yılın Şubat ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklar” ifadelerini kullandı.
“VERESİYE DEFTERİNDEN BETER”
CHP’li Bingöl, “Halkın bütçesinden milyarlarca liranın kime ve nasıl gittiği belli değil. 10 yılda 40 milyar lira bu kalemden harcanmış. Bunun 11 milyar TL’den fazlası vakıf ve derneklere aktarılmış. Belediyeleri ve diğer özel bütçeli kurumları da eklediğinizde bütçe üzerindeki karanlık katlanıyor. Son 2 yılın harcamaları net bile değil. 10 yıldır Sayıştay soruyor, TBMM’de milletvekili olarak soruyoruz ama ne Saray’dan ne de AKP’nin bakanlarından yanıt yok. Sorularımıza ya cevap vermiyor ya da gerçekleri örtmek için farklı bir yalan uyduruyor. Bu vurdumduymazlığı, bu laubali davranışları kabul etmiyoruz. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Oktay, Şubat ayını işaret etmiş ama hiçbir Şubat ayında kurumlardan böyle bir açıklama yok. Hadi biz göremedik, Sayıştay da mı bulamıyor? Bakkalların veresiye defterleri bile AKP’nin yönettiği bütçelerden daha düzenli” dedi.
“MİLYARLARCA LİRA KİMİN KASASINDA”
Ensar Vakfı, TÜRGEV ve diğer yandaş dernek ve vakıflara aktarılan bütçeleri anımsatan Bingöl, “Bahsettiğimiz milyarlar, halkın alın teri ile ödediği vergiler. Ama nereye, neden verildi belli değil. AKP, halkın bütçesini yandaşlarına aktarmak için ülke maliyesinin arka kapısından dolanıyorlar. Vakıf ve dernek görünümlü cemaat ve tarikatlara devlet bütçesinden para aktarıyorlar. Çıksın açıklasınlar, milyarlarca lira kimin kasasında? Derhal son 10 yılın bütçesi araştırılarak, hangi bakanlıktan ve diğer kurumlardan kime, ne kadar para transferi yapıldığı açıklanmalıdır” diye konuştu.
