Hanenin harcamaları içinde faturaların payı giderek artıyor. Üzerine bir de kira harcamaları eklenince dar gelirli geniş halk kesimleri, kalan paralarıyla ancak karnını doyurabiliyor.
Fakat aradan geçen son 17 yılda durum daha da vahim bir hal aldı. Yoksul halk kesimleri gelirlerinin gittikçe daha büyük bir kısmını kira ve faturalara ayırırken, zenginler için kira ve faturaların payı giderek azaldı. Bu durum da resmi verilere yansıdı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hanehalkı tüketim harcamaları verilerinden Türkiye’nin kira ve fatura sorununa mercek tuttuk.
YIL 2002: Yoksulun payı ile zenginin payı neredeyse aynı
TÜİK’e göre yurttaşlar 2002 yılında harcamalarının ortalama yüzde 27,3’ünü fatura ve kira harcamalarına ayırdı. Ancak gelir gruplarına göre bu oran farklılaştı. Bekleneceği üzere yoksul kesimlerin ayırdığı pay zenginlere oranla daha fazla. Buna rağmen gelir grupları arasında konut ve kira harcamalarına ayrılan pay çok farklı değil. En yoksul kesim harcamalarının yüzde 27,8’ini konut ve kiraya ayırırken en zengin kesimde bu oran yüzde 25,2.
2002’de yurttaşlar kira ve faturalar için 100 liralık harcamanın kaç lirasını ayırdılar?
- Birinci grup (en yoksul): 27,8 LİRA
- İkinci grup: 30 LİRA
- Üçüncü grup: 29,5 LİRA
- Dördüncü grup: 27,5 LİRA
- Beşinci grup (en zengin) : 25,2 LİRA
YIL 2018: Yoksullar 3 lirasının 1’ini barınmaya harcıyor
Aradan yıllar geçtikçe Türkiye’nin sosyoekonomik yapısı da allak bullak oldu. Toplam harcamalar içinde fatura ve kira harcamalarının payı azaldı. 2018 yılına gelindiğinde yurttaşlar harcamalarının ortalama yüzde 23,7’sini fatura ve kiraya ayırmaya başladı. Refah artışı gibi görünen bu durumun detayları incelendiğinde ise tablo farklılaşıyor. Zira AKP’li yıllar boyunca gelir dağılımı sert şekilde bozuldu. Bu gelişmeyle beraber yoksullar için fatura ve kiranın yükü yüzde 31,4’e fırlarken, zenginler için yük yüzde 20,3’e geriledi.
2018’de yurttaşlar kira ve faturalar için 100 liralık harcamalarının ne kadarını ayırdılar?
- Birinci grup (en yoksul): 31,4 LİRA
- İkinci grup: 27,6 LİRA
- Üçüncü grup: 24,9 LİRA
- Dördüncü grup: 22,6 LİRA
- Beşinci grup (en zengin): 20,3 LİRA
NEDEN BÖYLE OLDU?
Türkiye’deki gelir dağılımı vergi ve para politikalarıyla giderek bozuldu. Ancak buna ek olarak gelişen konut sektörü geniş yoksul kesimlerin ev sahibi olmasına değil, zengin azınlığın ikinci ve daha fazla evini satın almasına neden oldu. Konut sektörünün yaklaşık 12 kat büyüdüğü son 17 yılda ilginç biçimde kirada oturan hane oranı arttı. 100 hanenin kaçı kiracıdır diye sorarak TÜİK verilerine mercek tuttuk. 2002’de her 100 hanenin 18,7’si kiracı konumundayken, 2018’e gelindiğinde bu oran yüzde 28,7’ye fırlıyor. Kiracıların büyük çoğunluğu ise dar gelirli gruplarda toplanırken, üst gelir gruplarına her ay kira ödüyorlar. Nüfusun ev almaya gücü yetmeyen milyonları her yıl yaklaşık 60 milyar TL tutarı gayrimenkul sahiplerine yatırıyor. 6,7 milyon hanenin kirada oturduğu düşünülürse hane başına ortalama kira bedeli de yaklaşık 900 TL olarak hesaplanıyor.
(BirGün)
