Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın 'çılgın proje' olarak tanımladığı Kanal İstanbul gündemi sürerken iktidarın son yıllarda gerçekleşen Fatih Projesi, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Osmangazi Köprüsü, 3. havalimanı ve şehir hastaneleri gibi projeleri mercek altına alındı. 5 yatırım toplam maliyeti 320 milyar lira çıktı.
Birgün'den Oğuz Gündoğdu, Kanal İstanbul gündeminin ardından son yıllarda gerçekleşen 5 projeyi değerlendirdi. 'Asrın projesi' gibi isimlerle tanıtılan projeler şöyle sıralandı:
Fatih Projesi
Fatih Projesi, 2010 yılında başlatılmış ve 8 milyar 500 milyon lira bütçe ayrılmıştı. Plana göre 4 yıl içinde ülkenin tüm öğrencileri tabletlerle eğitim görecekti. Miting meydanlarında “asrın projesi” diye tanıtılan proje önce usulsüz harcamalarla gündeme geldi. Sonra 2013’ün eylül ayında Fatih Projesi’nin başındaki isim Milli Eğitim Bakanlığı müsteşar yardımcısı Birol Ekici görevden alındı. 2014’te tamamlanması gereken projenin 2015’te süresi 2017’ye kadar uzatıldı. 8 Ocak 2020 tarihi itibariyle Diyarbakır’da bilgisayar dersinin kartonlarla yapıldığı anlaşıldı.
Yavuz Sultan Selim Köprüsü
1974’te açılan Boğaziçi Köprüsü 21 milyon dolara, 1988’de açılan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ise 125 milyon dolara mal olmasına rağmen 3’üncü Köprü 3 milyar dolara yapıldı. Buna rağmen köprünün hisselerinin yarısı 658 milyon euroya Çinlilere devredildi. 'Kamunun cebinden tek kuruş çıkmayacak' denilen projenin bütçeye yükü ise açılışın ardından geçen kısa süre sonra anlaşıldı. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün CHP’li Onursal Adıgüzel’in sorusuna verdiği yanıta göre, geçiş garantisi günlük 135 bin araç olan 3’üncü Köprü’den Eylül 2016’dan Haziran 2019’ya dek 41 milyon 805 bin araç geçti. Buna göre, 3 yıla yakın bir sürede verilen araç garantisinin üçte birine dahi ulaşılamadı. Açıldığından bu yana köprünün bütçeye maliyeti ise günlük ortalama 1,8 milyon lira.
İstanbul Havalimanı
29 Ekim 2019’da açılan 3’üncü havalimanı, Atatürk Havalimanı’nın da kapanmasına sebep oldu. Bu kapatılma aceleye getirildiği için Atatürk Havalimanı’nı 3 ocak 2021’e kadar işletme hakkı bulunan TAV’a 389 milyon euro tazminat ödeneceği anlaşıldı. 2010-2015 yılları arasında THY başkanı olan Hamdi Topçu 'Yerel’den Global’e adlı kitabında “Atatürk Havalimanı’na ek pist yapılsa 2030’a kadar yeterdi” dedi.
Osmangazi Köprüsü
Osmangazi Köprüsü için işletmeci şirkete verilen araç geçiş garantisinin dolar kuru cinsinden verildiği anlaşıldı. 2019’a girerken yüzde 50 oranında zamlanan köprü geçiş ücretine ilişkin köprüyü işleten Otoyol AŞ genel müdürü Bülent Esendal ücret tarifesini değiştiremeyeceklerini zammın dolar kuru farkından kaynaklandığını söyledi. 2018’de otomobiller için köprüden geçiş ücreti 72 lirayken, bu tutar 2019’da 103 liraya, 2020’de 118 liraya yükseldi. Sadece 2018 yılı için Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri’nin bütçeye maliyeti Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan’ın verdiği bilgiye göre 1,8 milyar TL. Bu tutar 2018 yılı cumhurbaşkanlığı ödeneğinin yaklaşık 2,5 katı.
Şehir Hastaneleri
Şehir hastaneleri projesi 2017’de kamuoyunun gündemine sunuldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şehir hastanelerine “14 yıllık hayalim, aşık olduğum proje” diyerek kefil oldu. 2018 ve 2019’da birbiri ardına açılan şehir hastanelerinin diğer çılgın projeler gibi kısa sürede bütçeye maliyeti teşhir oldu. 2019 sonu itibariyle hizmet veren şehir hastanelerinin 25 yıllık maliyeti 142 milyar doları geçiyor. Bu tutar 800 hastanenin inşaatını finanse edebilecek büyüklükte. Eleştirilere başta kulak tıkayan iktidar ise daha sonra “varsın, zarar etsin” deme yoluna gitti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca bu eleştirilere ilişkin olarak 26 Kasım 2019’da “bize göre hastaneler ticari kurum değil, ödediğimiz bir kira bedeli, onu da mı ödemeyelim” diye açıklama yaptı.
Kıbrıs su hattı projesi
Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a su temin edilmesini öngören ve “asrın projesi” olarak adlandırılan projenin açılışı 17 Ekim 2015 tarihinde gerçekleştirildi. Mersin’deki törene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu katıldı. Davutoğlu, projeyi “Dünya çapında bir eser” olarak tanımlayarak, “Dünyada eşi benzeri olmayan muhteşem bir su köprüsü kuruyoruz. Her şeyiyle milli, her şeyiyle yerli” demişti. Tartışmaların odağında tamamlanan projenin üzerinden 5 yıl gibi bir süre geçmeden, patladı. Anamur sahilinden 5 mil açıkta patlayan borular deniz yüzüne çıktı. Yaklaşık 250 metre derinlikteki borular deniz yüzeyinden görülebiliyor. Borulardan su aktığı görülüyor. Proje 1,6 milyar liraya mal olmuştu.
Toplam yatırım maliyeti: 320 milyar lira
1-Fatih projesi:
Yatırım maliyeti: 8,5 milyar lira
2-Yavuz Sultan Selim köprüsü:
Yatırım maliyeti: 3,5 milyar euro
Bugünkü kurla: 23,5 milyar lira
3- Osmangazi köprüsü:
Yatırım maliyeti: 2,5 milyar euro
Bugünkü kurla: 17 milyar lira
4- 3. havalimanı:
Yatırım maliyeti: 35 milyar dolar
Bugünkü kurla: 206,5 milyar lira
5- 20 Şehir hastanesi:
Yatırım maliyeti: 11 milyar dolar
Bugünkü kurla: 64 milyar lira
