Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Denizli Milletvekili, TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Üyesi Şeref Arpacı yaptığı yazılı açıklamayla bütçedeki rekor açığa dikkati çekti. Mali disiplinden uzaklaşıldığını belirten Arpacı, “Merkezi Yönetim Bütçesi, 2023 yılını 1 trilyon 375 milyar liralık rekor bir açıkla tamamladı. Bütçe açığında 2024 yılında da 2 trilyon 650 milyar liralık yeni bir rekor açık verilecek” dedi.
DEPREMİN BÜTÇE AÇIĞINA ETKİSİ 546 MİLYAR
CHP’li Arpacı’nın yazılı açıklaması şu şekilde:
“2023 yılında bütçe harcamaları 2022 yılına göre yüzde 123,8 oranında artarak 6 trilyon 585 milyar liraya yükselirken, bütçe gelirleri ise yüzde 86,1 oranında artarak 5 trilyon 210 milyar liraya çıktı. 2023 yılında bütçe açığının bir önceki yıla göre yüzde 863,8 oranında artması, 6 Şubat 2023’te yaşanan deprem nedeniyle yapılan 950 milyar liralık harcamanın etkisiyle açıklanıyor. Hazine ve Maliye Bakanının 950 milyar lira olarak açıkladığı deprem harcamaları hariç tutulduğunda bile bütçe açığı 425 milyar lira olarak gerçekleşecekti. Bu haliyle bile bütçe açığı 2022 yılına göre yüzde 200 artmış olacaktı. Ancak iktidar depremi gerekçe göstererek, bazı vergi, resim, harçlar ve değerli kâğıt bedellerinde artırıma gitti. Yine Bakan TBMM Genel Kurulunda ‘depremin yaralarını sarmak için getirilen vergilerden 404 milyar lira gelir’ sağlandığını açıklamıştı. Dolayısıyla depremin bütçe açığına net etkisi 546 milyar lira, deprem harcamaları ve deprem gerekçesiyle toplanan vergiler hariç tutulduğunda bütçe açığı 829 milyar lirayı buluyor. Yani deprem harcamaları olmasaydı ve deprem harcamaları gerekçe gösterilerek yeni vergiler alınmasaydı da bütçe açığı 2022 yılındaki 142 milyar liraya göre yüzde 481 oranında artış göstererek 829 milyar liraya çıkacaktı. AKP iktidarının bilerek Türkiye’yi yıllarca sürecek bir borç ve yüksek enflasyon sarmalına sokma pahasına 2023 yılında yapılan milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanabilmek için mali disiplinden ne kadar uzaklaştığı 2023 yılı bütçe gerçekleşmelerinden açıkça gözüküyor
MALİ DİSİPLİN BOZULDU
TÜİK’in resmi olarak enflasyonu yıl sonu için yüzde 64,77 olarak açıkladığı 2023 yılında bütçe harcamalarının yüzde 123,8 gibi oldukça yüksek oranda artmasında hesapta olmayan deprem harcamalarının elbette büyük payı oldu. Ancak bütçeye asıl büyük kalıcı etki enflasyona bağlı olarak artan kamu personel ve cari harcamaları ile faiz harcamalarından geldi. Zira deprem harcamaları geçici harcama niteliğinde olduğu için bütçe dengelerini bir iki yıl zorlayacak. Personel, faiz, cari harcamalar gibi sürekli harcamalarda yaşanan şoklar bütçeleri yıllarca etkileyecek. 2023 yılında bütçeden yapılan personel harcamaları yüzde 115,3 oranında artarken, cari transferlerdeki büyüme ise yüzde 110,7 olarak gerçekleşti. Büyük bölümü sosyal güvenlik sistemine yapılan cari transferlerin önümüzdeki yıllarda da artarak devam etmesi bekleniyor.
DEVLET TOPLADIĞI HER 100 LİRALIK VERGİNİN 15 LİRASINI FAİZ OLARAK ÖDEDİ
Faiz harcamalarında ise yüzde 117 oranında artış yaşandı. 2023 yılında 675 milyar liralık bir büyüklüğe ulaşan faiz harcamaları vergi gelirlerinin yüzde 15’i kadar bir büyüklük oluşturdu. Devlet topladığı her 100 liralık verginin 15 lirasını faiz olarak ödedi. Faiz ödemeleri 2024 yılında da en az yüzde 86 oranında artacak. Bütçeden 2023 yılında yapılan faiz ödemelerinin 374 milyar lirasını iç borçlar, 130 milyar lirasını dış borçlar için yapılan ödemeler oluştururken hem iç hem de dış borçlanmada kullanılan kira sertifikası ve be benzeri borçlanmalar için de 170,6 milyar liralık faiz ödemesi gerçekleştirildi. Kur korumalı mevduatlar için 2023 yılında bütçeden Merkez Bankasına devredildiği 15 Temmuz 2023 tarihine kadar 59,5 milyar lira kur farkı ödemesi yapıldı.
VERGİ YÜKÜ ARTTI
2023 yılındaki 5 trilyon 210 milyar liralık bütçe gelirinin 4 trilyon 501 milyar liralık kısmını vergi gelirleri oluşturdu. 2022 yılına göre yüzde 91,2 oranında artan vergi gelirlerinin yüzde 65,5’ini dolaylı vergiler (KDV, ÖTV ve benzeri vergiler) meydana getirdi. Dolaylı vergilerin payı bir önceki yıla göre 3,3 puan artış kaydetti. Geçen yıl dolaylı vergiler yüzde 101,4 oranında artarak 4 trilyon 866 milyar liraya yükselirken, doğrudan vergiler ise yüzde 74,6 oranında artarak 2 trilyon 540 milyar liraya çıktı. Hem dolaylı vergiler hem de doğrudan vergiler enflasyondan oldukça yüksek oranda artış kaydetti. TÜİK’in enflasyon oranını doğru kabul edersek vergi gelirlerinde reel olarak yüzde 9,4 oranında bir artış yaşandı. Milli gelir büyüme oranının yüzde 4 civarında kaldığı dikkate alındığında 2023 yılında vatandaşın vergi yükünde oldukça ciddi bir artış yaşandığı sonucu çıkıyor.”