TBMM Çevre Komisyonu CHP Sözcüsü İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın hazırladığı ve 25 milletvekilinin imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunulan önergeyle, gemi söküm sektörüyle ilgili araştırma komisyonu kurulması talep edildi.
CHP Milletvekillerinin hazırlayıp sunduğu önergede gemi sektörünün doğa tahribatına ilişkin etkilerine de işaret edildi. Araştırma komisyonunun şu gerekçelerle kurulması talep edildi:
“Gemi söküm sektöründe, işlem yapılan yerdeki canlı-cansız hayat, deniz, hava, su, toprak ile ekosistem üzerinde bıraktığı tahribatın araştırılması; asbest içeren gemilerin söküm işlemlerinin yapıldığı işletmelerde çalışan işçilerin çalışma koşullarının incelenerek asbeste maruz kalınması sonucunda oluşan meslek hastalıklarıyla ilgili gerekli tespitlerin yapılması; başta asbestin solunum ya da içme suyu yoluyla öncelikle kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açtığından hareketle söküm işleminin yapıldığı yerde yaşayan bölge halkının karşılaşabileceği sağlık sorunları hakkında kapsamlı bir araştırma yapılarak; gemi söküm sektörüne dair durum tespitlerinin yapılıp gerekli politikaların belirlenmesi.”
“Denizleri, kıyıları ve yaşamı dolayısıyla ekosistemi olumsuz yönde etkileyen bu felaketler gerek doğa gerek halk sağlığı gerekse ekosistemin sağlıklı devamlılığı açısından büyük tehlike arz etmektedir. İlgili bakanlıkların koordineli çalışması ve bu bağlamda; gemi geri dönüşüm tesislerine yönelik denetimlerin arttırılması, sebep oldukları felaketlerin karşılığında uygulanan cezai yaptırımlar ve bu yaptırımların takibi ise sıkılaştırılmalıdır. Gemi söküm sektörü hem çevresel etki hem işçi sağlığı ve güvenliği hem de toplum sağlığı açısından izlenmesi ve denetlenmesi gereken bir sektördür.”
TÜRKİYE'DE 5 YILDA 714 GEMİ SÖKÜLDÜ, 241 BİN KG ASBEST BERTARAF EDİLDİ
Önergenin gerekçesinde, bakanlıkların önerge yanıtlarında verdikleri bazı veriler paylaşılarak, tespitler yapıldı. Gerekçede şöyle denildi:
“2002-2018 yılları arasında sökülen gemi sayısı toplam 2.646, sökülen gemilerden elde edilen hurda miktarı 7.362.000 tondur. Şirketlere gemi söküm faaliyetleri sırasında çevre felaketine sebep oldukları için 2002 ila 2012 yılları arasında ceza kesilmemiş olması dikkat çekmektedir. Gerçekten ceza kesilmemiş mi yoksa bunun verisi mi tutulmamış bilinmemektedir. Ancak 2012’den 2019 ocak sonuna kadar gemi söküm şirketlerine çevre felaketine sebep oldukları için 80 ayrı ceza kesilmiştir. Kesilen 80 cezanın toplamı 7.319.365 TL’dir. 2020’de 118 gemi sökülmüş, 10568,388 ton tehlikeli atık bertaraf edilmiştir. 2019’da 128 gemi sökülmüş, 18553,794 ton tehlikeli atık bertaraf edilmiştir. 2018’de 158 gemi sökülmüş, 16427,765 ton tehlikeli atık bertaraf edilmiştir. 2017’de 189 gemi sökülmüş, 16552,209 ton tehlikeli atık bertaraf edilmiştir. 2016’da 121 gemi sökülmüş, 12123,982 ton tehlikeli atık bertaraf edilmiştir. Yani Türkiye’de son 5 yılda 714 gemi sökülmüş, 74 bin 226 ton tehlikeli atık bertaraf edilmiştir. 2020’de 130 bin 950 kg, 2019’da 69 bin 300 kg, 2018’de 13 bin 960 kg, 2017’de 25 bin 610 kg, 2016’da 2 bin 150 kg asbest lisanslı tesislerde bertaraf edilmiştir. Yani Türkiye’de son 5 yılda toplam 241 bin 970 kg asbest bertaraf edilmiştir.”
ÇEVRE FELAKETLERİ HATIRLATILDI
Ayrıca İzmir’in Aliağa ve Foça ilçelerinin özellikle son yıllarda gemi söküm işlemleri sırasında meydana gelen çevre felaketleriyle anıldığına da dikkat çekilen önergede, şu hatırlatmalar yapıldı:
“İzmir’de son yıllarda 3 büyük çevre felaketi yaşanmıştır. Ağustos 2018’de ‘Harrier faciası yaşanmış’, gemi söküm ve geri dönüşüm tesislerine getirilen ‘Harrier’ isimli geminin içerisindeki yakıtı personelin bilinçli olarak denize pompaladığı saptanmış, sonrasında konuyla ilgili temizleme çalışmaları başlatılmış olsa da denizimiz ve içindeki yaşam ciddi anlamda etkilenmiştir. Eylül 2019’da Foça Gencelli Körfezi’ndeki kirlilik sahile vurmuş, ağır kokunun bölgede hakim olmasıyla kirliliğin temizliğine başlanmıştır. Ekim 2019’da ise Aliağa’da deniz kirliliğine sebep olan petrol türevi atıkların, bölgede bulunan bir tesisten sızdığı iddia edilmiş, bölge halkını tedirgin eden atıklar için temizlik çalışması başlamıştır.”